«جیریا»؛ فرش گمنامی که به جشنواره آمد

به گزارش همشهری، این جشنواره به‌مدت 2روز از 12تا 14مهر از ساعت 9تا 17در پارک ولیعصر(عج) روستای جیریا از توابع بخش ساروق شهرستان اراک برپاست. اهالی و مسئولان روستای جیریا برای معرفی فرش دستباف این روستا و قدمت آن دست به‌کار شدند و این جشنواره را برپا کردند. این نمایشگاه 13غرفه فرش دارد و 2غرفه دیگر نیز صنایع‌دستی و دیگر محصولات مرتبط با فرش جیریاست.
دهیار روستای جیریا به همشهری می‌گوید: «قدمت فرشبافی در این روستای 3هزار ساله بسیار بیشتر از روستاهای اطراف و حتی ساروق است، اما متأسفانه همیشه با عنوان فرش ساروق دادوستد شده‌است.»
ابوالفضل جیریایی می‌افزاید: «یکی از اهداف راه‌اندازی این جشنواره هویت‌بخشی به برند فرش جیریا به‌عنوان یک فرش دستباف مستقل از فرش‌ ساروق یا روستاهای دیگر است.»
او درباره ویژگی‌های خاص فرش دستباف روستای جیریا نیز می‌گوید: « نوع بافت فرش جیریا با دیگر فرش‌های دستباف فرق می‌کند. گره‌ها متفاوت است و پود فرش جیریا نازک‌تر از پود فرش‌های دیگر انتخاب می‌شود. علاوه بر اینکه بعد از بافت هر رج قالی، اصطلاحا آن را آرایش می‌کنند و کرک‌های اضافی را می‌گیرند. درصورتی  که در دیگر فرش‌ها مثل فرش تبریز بعد از اتمام فرش، آن را پرداخت می‌کنند.»
جیریایی در ادامه از بی‌توجهی به فرش جیریا می‌گوید: «از آنجا که این روستا به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و واقع‌شدن بین کوه‌ها، مسیر سخت‌گذری دارد، همواره دستبافته ارزشمند روستاییان برای دادوستد به روستاهای اطراف برده می‌شده و برای همین همیشه برند فرش جیریا گمنام بوده و به نام فرش ساروق شناخته می‌شده‌است.» 
نام قدیمی این روستا تا قبل از حمله اعراب، گیریاست چنان‌که در گویش محلی هم به همین نام می‌شناسندش و یکی از معانی آن، محصور شدن در کوه‌هاست.
او ابراز امیدواری می‌کند این جشنواره، فرش جیریا را به علاقه‌مندان بشناساند و خاطرنشان می‌کند: «روستای جیریا زیرساخت‌های لازم برای بازدید گردشگران را دارد، اما چنان‌که باید و شاید شناخته‌شده نیست.»
جیریایی در توضیح بیشتر می‌افزاید: «فرش‌ جیریا به اندازه 160یا 180سانتی‌متر بافته می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد فرش جیریا در کاخ تیسفون بوده‌است. تراکم بالای فرش جیریا یکی از ویژگی‌های مهم آن است و بیشتر این فرش‌ها در ۱۶۰ رج و گاه تا ۲۰۰ رج هم بافته می‌شود. این تراکم سبب شده که این فرش به نام فرش آهنین هم معروف شود.»
جیریایی درباره بافت فرش جیریا بیشتر توضیح می‌دهد: «کجوبندی بعد از مرحله چله‌کشی، انجام می‌شود. کجو وسیله‌ای چوبی یا فلزی است که از آغاز تا پایان بافت قالی روی دار باقی می‌ماند که برای نظم‌دادن به تارها و برای جداکردن تارهای زیر و روی قالی استفاده می‌شود. بعد از کوجی‌بندی نوبت هاف‌گذاری می‌رسد. هاف‌ میله‌ای کمتر از کوجی است که آن هم روی دار نصب می‌شود و با عقب و جلو بردن هاف ‌چله‌ها جابه‌جا می‌شوند. بعد از کوجی‌بندی و هاف‌گذاری نوبت به زنجیره‌بافی می‌رسد. زنجیره‌بافی با یک رشته نخ در اول و آخر دار قالی انجام می‌شود تا بعد از اتمام بافت، فرش از هم گسیخته و پاره نشود. بعد از تمام این مراحل نوبت به بافت فرش می‌شود که تمام آنها براساس نقشه انجام می‌شود.»
بافندگان فرش جیریا در استان مرکزی معتقدند برای بافت این فرش باید حتما از نقشه‌های اصیل قالی استفاده شود. طرح‌های فرش دستباف جیریا شامل طرح شاه‌عباسی، مستوفی، تک بوته، مینیاتور، لچک ترنج و فرهنگ است که در این جشنواره تمامی مراحل بافت فرش و حتی ساخت ابزار بافت فرش تمام و کمال به نمایش گذاشته خواهد شد.
دهیار روستای جیریا در پایان به وضعیت بیمه فرشبافان روستا اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «متأسفانه بسیاری از بافندگان بیمه ندارند. همچنین با وجود اینکه یک خانواده برای بافت فرش ممکن است یک‌ سال یا بیشتر وقت صرف کرده و در همه هزینه‌های مالی برای بافت فرش و حتی آسیب‌های جسمی را تحمل کند، اما در نهایت واسطه‌گران این دسترنج یک‌ساله را به قیمت واقعی آن نمی‌خرند.»
سنگ‌نگاره‌های قشلاق‌های جیریا از آثار ملی ثبت شده و قله بهمه، قنات و باغات آبخوران (آخوران) از جاذبه‌های گردشگری جیریاست. بقعه مبارکه امامزاده یحیی(ع) نیز در قسمت جنوب جیریا واقع شده و فاصله این امامزاده تا روستا حدود 3کیلومتر است. این روستا 4هزار نفر جمعیت دارد که 2500 نفر بافنده فرش هستند و 830 دار قالی دارند.